Oude kranten

Het is nog altijd een pijnlijke en verdrietige herinnering: de watersnood van 1953 die in de nacht 31 januari op 1 februari en de dagen daarna meer dan 1800 levens eiste. Ook de Hoeksche Waard werd zwaar getroffen. Nu, zestig jaar later, wordt deze rampzalige stormnacht breed gememoreerd op ons eiland. De Historische verenigingen en het streekmuseum land van Strijen staan uitgebreid stil bij de gebeurtenissen in die dagen. De Bibliotheek Hoeksche Waard draagt bij in de vorm van een lezing door spreker en ooggetuige Henk Velthoen.
Wie zelf op zoek gaat naar gegevens over deze catastrofale vloed, waarbij het springtij het water in de Noordzee hoog opdreef, doet er goed aan de kranten uit de eerste maanden van 1953 na te slaan. Immers: de actuele nieuwsberichten vormden ook toen al een zeer nabije informatiebron.  Ingewikkeld is het niet. Je kunt de meeste krantenarchieven gewoon aan de keukentafel via internet raadplegen en zoeken op trefwoord of op datum.
Oude kranten zijn een belangrijk onderdeel van ons cultureel erfgoed en vormen een bruikbare historische bron, die teruggaat tot in de 17e eeuw. De eerste Nederlandse krant was de Courante uyt Italien, Duytslandt, &c. uit 1618. Dit nieuwsblad kwam met zekere regelmaat uit en er stond in eerste instantie alleen maar buitenlands nieuws in. Een van de kranten die ook nu nog bestaan en een online toegankelijk archief hebben, is de Leeuwarder Courant. De krant werd opgericht in 1752 en besteedde ook aandacht aan nationaal nieuws en pas sinds 1850 ook aan provinciaal nieuws. Het Algemeen Handelsblad was in 1830  de eerste krant die dagelijks uitkwam.
In De Bibliotheek Hoeksche Waard kan je via de krantenbank recente krantenberichten vinden, lezen, mailen en printen. Het gaat dan om stukken die de afgelopen tien jaar in de grote nationale kranten zijn verschenen. Wie verder teruggaat in de tijd kan onder meer online terecht bij de Koninklijke Bibliotheek (http://kranten.kb.nl/) Kleine lokale berichten vind je via http://kranten-historisch.startpagina.nl
Ingrijpend historisch nieuws is via internet vers van de pers te vinden. Zoals bijvoorbeeld het bericht over de catastrofale watersnood ramp in De Tijd van 3 februari 1953. En ander historisch nieuws dat de Hoeksche Waard aangaat is via deze weg te vinden. Denk aan de voltooiing van de Heinenoord tunnel, of de ingebruikname van de Volkeraksluizen. Wie beschikt over een iPad of een andere tablet kan ook gebruikmaken van de Koninklijke Bibliotheek app Hier was het nieuws. Met deze app kan je overal in Nederland historische informatie oproepen over de plek waar je bent. Een ongeluk, brand of misdaad? Een oproer, optocht of onthulling? Je leest het direct in historische krantenartikelen.
Geertje Wiersma

Lezing over de watersnood door oud-wethouder Henk Velthoen op 31 januari van 20.00h tot 22.00h in De Bibliotheek Hoeksche Waard te Numansdorp | Wethouder van de Veldenwg 3 | 3281 AN | Numansdorp Vooraf aanmelden gewenst via www.debhw.nl , per telefoon 0186 65 34 32 of aan de balie. Toegang €5,00 voordeel met je biebpas: € 2,50

Ons landschap opent luiken

Het ontstaan van ons landschap

De Bibliotheek gaat over Literatuur en Cultuur. Het levert verhalen, verbeelding en inspiratie op. Dat is ook een van de grote verdiensten van geschiedenis in de bibliotheek: het inspireert, prikkelt je verbeelding en laat je met nieuwe ogen kijken naar je omgeving. Een oude omgeving met een eigen verhaal, dat het waard is om gekend te worden.
Historie in de Bibliotheek (HIB) heet het officieel. Een gesubsidieerd programma met duidelijk geformuleerde doelen, evaluatie momenten en andere officiële toeters en bellen. Doel is de inwoners beter toegang te verschaffen tot lokaal historische informatie. De bibliotheek kan zich hiermee profileren als kenniscentrum op het erfgoedterrein - en als vanzelfsprekende partner in het culturele veld. Bovendien trekt geschiedenis in de bibliotheek een nieuw en breed publiek.
De afgelopen vier jaar heeft de Bibliotheek Hoeksche Waard hard gewerkt aan historisch cultureel erfgoed: contacten gelegd  met historische verenigingen, de streekmusea in Strijen en Heinenoord en het regionaal archief in Dordrecht. Talloze inspirerende lezingen, tentoonstellingen en filmvertoningen zijn het resultaat. En dat is nog niet alles: in twee bibliotheekvestigingen is nu een bloeiende levendige historische vereniging actief als lokaal historische vraagbaak . In een andere vestiging biedt de bibliotheek onderdak aan de stichting archeologie Hoeksche Waard in de vorm van een semi permanente tentoonstelling.
Ook in de collectie, nog altijd de corebusiness van de bibliotheek, vind je de lokale geschiedenis terug. Inmiddels is een aardige verzameling Hoeksche Waardse boeken - voornamelijk over cultureel erfgoed! - bijeengebracht en via het depot beschikbaar voor de lokale bevolking. Een vijftal unieke dorpsfilms is gedigitaliseerd en een deel is inmiddels onder grote publieke belangstelling vertoond. Deze dvd’s worden in alle vestigingen opgenomen in de collectie.
Het mes snijdt van meer kanten. Dankzij geschiedenis in de bibliotheek is er nu een lokaal platform waarin thema’s op elkaar worden afgestemd: een lezing met een kleine tentoonstelling in de bibliotheek  moedigt bezoekers  aan om de grote tentoonstelling over hetzelfde onderwerp bij de historische vereniging of in het streekmuseum te bezoeken. Dus ook voor de lokale partners betekent dit: een nieuw breed publiek bereiken.
Hoe succesvol geschiedenis in de bibliotheek is bleek onlangs weer bij de lezing in Puttershoek over het ontstaan van de Hoeksche Waard. Er kwamen meer dan honderd bezoekers, de avond was totaal volgeboekt. Meer dan honderd mensen in de Hoeksche Waard verlieten hun huizen en kwamen naar deze avond over hun eigen geschiedenis. Meer dan honderd bezoekers, op zoek naar een verhaal, historische inspiratie en een nieuwe blik op hun eigen omgeving. Kijk, dat vind ik mooi! Zo opent geschiedenis in de bibliotheek luiken. Het verrijkt je wereld en smaakt naar meer.

Geertje Wiersma

Oude beelden van het dorpsleven in de Hoeksche Waard

Buitenspelen, de kerk, de eerste auto’s, portretten van bewoners voor hun huizen, muziekkorpsen en schoolpleinen in de Hoeksche Waard. De Bibliotheek Hoeksche Waard gaat in bijna alle vestigingen filmbeelden uit de jaren vijftig en zestig vertonen.

Hoe weten wij hoe het er zestig jaar geleden in de Hoeksche Waard aan toe ging? Hoe kinderen zich na schooltijd vermaakten? Hoe een dag van een huisvrouw eruit zag? Het zijn juist die kleine dingen, de dagelijkse gang van zaken in de dorpen, die bepalend waren voor het leven van veel Hoeksche Waarders. Oude filmbeelden herinneren aan de spelletjes, de tradities, het dagelijks ritme en de modernisering van het eiland.

De belangrijkste bron voor de vertoonde beelden is een film die de zakenman J.W.L. Adolfs in de jaren vijftig en zestig maakte in de Hoeksche Waard. Erfgoed centrum DiEP te Dordrecht vond de beelden in het archief en monteerde ze tot vijf avondvullende films vol unieke dorpsbeelden. Deze filmavonden worden georganiseerd in samenwerking met lokale historische verenigingen, met erfgoedcentrum DiEP in Dordrecht en met het streekmuseum Hoeksche Waard in Heinenoord.

Een eerste filmavond in De Bibliotheek Hoeksche Waard in vestiging Mijnsheerenland trok meer dan zestig bezoekers. Een enorme opkomst voor een dorp met 6400 inwoners. Voor de meeste dorpelingen was het een feest van herkenning om alle bekende gezichten uit het verleden weer terug te zien. De reacties waren zeer enthousiast en veel bezoekers vroegen na afloop om een dvd om de film thuis nog eens rustig te bekijken.

Via het project HIB (Historie in de Bibliotheek) kreeg De Bibliotheek Hoeksche Waard geld van de provincie om vijf 8mm-films te digitaliseren en op dvd te zetten. Na vertoning komen de dvd’s in alle acht vestigingen in de uitleen. Een groot plezier voor veel dorpelingen en voor De Bibliotheek Hoeksche Waard een succes van onschatbare waarde.

Geertje Wiersma

Op zoek naar oude sportclubs

De historische vereniging in ’s Gravendeel besteedt deze maand aandacht aan de sportverenigingen in het dorp. Heel wat oude foto’s van allerhande sportevenementen zijn opgespoord en gedigitaliseerd. Voor de bewoners, die soms al generaties lang aan het dorp verbonden zijn, is het enorm leuk om voorouders, zichzelf, clubgenoten en vrienden van vroeger, weer eens op oude foto’s terug te zien.

Sport en lichaamsbeweging als vrijetijdsbesteding zijn in Nederland pas sinds het eind van de 19^e eeuw onder brede lagen van de bevolking populair. Het werd gezien als iets dat het lichaam gezond hield, maar dat ook goed was voor de vorming van karakter en persoonlijkheid. Bij karaktervorming dacht men onder meer aan het tonen van vlijt, volharding en soberheid en het hanteren van goede omgangsvormen. Deze nieuwe zienswijze leidde tot de komst van georganiseerde sportbeoefening in clubs en bonden.

De oudste veldsportclub in Nederland is De Koninklijke UD Deventer (voluit Koninklijke Deventer Cricket en Football Club Utile Dulcii) van 13 oktober 1875. Vier jaar eerder was in Deventer al de eerste fietsclub van Nederland gestart onder de naam “Immer Weiter”. De Koninklijke HFC Haarlem van 15 september 1879 was de eerste club die speciaal als voetbalclub is opgericht.

In de Hoeksche Waard gebeurde alles een beetje later. Hier zagen de eerste sportverenigingen in de jaren twintig en dertig het licht. Zoals gymnastiekvereniging DOS (door Oefening Sterker) in 1922 in s‘Gravendeel, Voetbalclub De Goudswaardsche Boys in 1932 en in datzelfde jaar de Voetbalclub Nooit Gedacht op Tiengemeten. Een van de eerste sportclubs was gymnastiekvereniging Door Oefening Beter in Numansdorp, die begon te oefenen in 1908. Veel succes hadden S.S.S. (Sport Staalt Spieren) een voetbalclub in Klaaswaal en K.N.C. Numansdorp, beide opgericht in 1920.  In Strijen was voetbalclub Be Quick actief vanaf 1921. Deze club had ook een korfbaltak onder de naam O.N.A. (ontspanning na arbeid).

Deelname aan sport in clubverband en contact met anderen door je sport leidt tot sociale samenhang. Dat is belangrijk in deze tijd waarin sociale verbanden meer en meer uit elkaar lijken te vallen en veel mensen zich ontheemd voelen. Misschien staat daarom ook de geschiedenis van sport in clubverband de laatste jaren in de belangstelling. Bijzonder, omdat het daarbij juist om lokale geschiedenis gaat. Via internet is een databank te raadplegen met daarin veel info over de ontstaansgeschiedenis van lokale sportclubs. Kijk maar eens op http://www.historici.nl/Onderzoek/Projecten/Sportverenigingen/gids/search

Geertje Wiersma

Kunnen wij de geschiedenis echt kennen?

Is er één historische waarheid en kunnen wij die werkelijkheidsgetrouw verbeelden in het heden? Een vraag die historici al bezighoudt sinds mensenheugenis. Dat deze vraag nooit bevredigend beantwoord is, zegt waarschijnlijk al genoeg. Niet voor niets had de geschiedenis bij de oude Grieken een eigen muze: Kleio. Geschiedenis was geen wetenschap, maar gewoon één der schone kunsten.   

In mei 2012 verscheen de nieuwe roman van Nelleke Noordervliet, Vrij man. Deze historische roman gaat over arts en jurist Menno Molenaar, die na de vroege dood van zijn vader het genadebrood van zijn Rotterdamse koopmansfamilie eet. De schrijfster maakt zelf deel uit van haar verhaal: zij wandelt met Molenaar door zijn verleden en schrijft zijn geschiedenis, die een vertekening is van de echte geschiedenis. Kan zij het verleden echt kennen, echt begrijpen?

De schrijfster en haar fictieve hoofdpersonage ontmoeten elkaar in New York. Ze zijn Rotterdammers die gestudeerd hebben in Leiden. Terug in Nederland volgt een tocht langs de plaatsen waar Menno heeft gewoond en geleefd. Via Menno schrijft Noordervliet over het leven in de Gouden Eeuw, de sociaal-maatschappelijke omstandigheden, de gespannen politieke situatie en de veranderingen in het denken over wetenschap en religie. Menno komt in aanraking met de kring rond Spinoza. Door diens ideeën raakt hij los van het geloof. Hij wordt gedwongen bij Johan de Witt te spioneren voor de Engelsen. Na een gewelddaad vlucht hij naar New York.

De schrijfster is zelf een van de personages in de roman. In haar visie dragen historische figuren evenveel bij tot de verbeelding van de geschiedenis als bedachte personages.

Op 4 september (van 15:00 tot 17:00 uur) treedt Nelleke Noordervliet op in de grote tent op het Bram Rozafestival op ’t gors aan de Spuidijk bij Molen de Swaen (Spuidijk 29, 3264 Nieuw Beijerland). Toegang: voor niet-leden € 12,50, voor leden € 10,00. Vooraf aanmelden is zeer gewenst. Vol is vol. Kaarten reserveren via www.debhw.nl of aan de balie van de bibliotheek.

Geertje Wiersma

What is in a name?

What is in a name?
Hoe komt de Hoeksche Waard eigenlijk aan haar naam? Ik heb me dat vaak afgevraagd. Misschien van de Hoeksche en Kabeljauwsche twisten? Of misschien  omdat het eiland in een uithoek lag? Een simpele vraag. Waarop het antwoord simpel te vinden is. Google en wikipedia geven het antwoord met als belangrijkste bronvermelding:  Willem van der Ham, De Grote Waard, geschiedenis van een Hollands landschap (Rotterdam 2003).

Ik cıteer: De huidige Hoeksche Waard ontstond na 1421 toen de Sint Elisabethsvloed het gebied overstroomde en de waterlopen in het deltagebied drastisch veranderde. Daarvoor hoorde het oostelijk deel bij de Groote of Hollandsche Waard, en het westelijk deel bij het voormalige eiland Putten. Na deze overstroming waren alleen de polders Munnikenland en Sint Anthoniepolder en enkele dijken nog over. In de Sint Anthoniepolder staat nog een kerkje dat tussen 1300 en 1400 is gebouwd. De naam Hoeksche Waard is afgeleid van de ambachtsheerlijkheid Hoecke, het tegenwoordige Puttershoek.
De bedijking van de Hoeksche Waard vond in hoofdzaak plaats tussen 1538 en 1653. De Hoeksche Waard bestaat uit ongeveer zestig polders. Er is een vijftal ringpolders; de Sint Anthoniepolder (1357), de Munnikenpolder (1411), de Heinenoordse polder (1437), de polder Oud Korendijk (1439), en de polder Oud-Piershil (1524). Alle andere polders zijn op deze oude polders aangehaakt. De Eendrachtspolder uit 1653 was de laatste grote polder die werd bedijkt. In de eeuwen daarna werden alleen nog smalle stroken land bedijkt, voornamelijk langs het Haringvliet en het Hollands Diep. Bijna alle dijken zijn nog aanwezig in het landschap van de Hoeksche Waard.
Geertje Wıersma

Het Ouwe Veer en de Kildijk
De historische vereniging in 's Gravendeel verzorgt iedere eerste zaterdag van de maand een nieuwe fotopresentatie met unieke oude foto's van het dorp op een groot scherm in de bibliotheek. Elke maand komt een ander thema aan de orde. Het eerste thema is het Ouwe Veer en de Kildijk.

De Kildijk is een van de oudere locaties in het dorp. Het Oude Veer en de Kildijk, zijn onderdeel van de polder het Landigje Bevershoek. En die polder is in de eerste helft van de 17e eeuw ingepolderd. Het dorp 's Gravendeel is al eerder – in de zestiende eeuw - ontstaan rond De Heul. Straatnamen als Kerkstraat, Voorstraat, Langestraat, Rijkestraat en Smidsweg waren in het begin van de 17e eeuw al bekend. De Kildijk en het Oude Veer kwamen daar in de loop van de zeventiende eeuw bij.
Het Oude Veer was vooral van belang omdat daar vroeger het Recht- en Raadhuis van 's Gravendeel stond en al het doorgaande verkeer naar Dordrecht passeerde. Ook waren er winkels gevestigd. Zo had Noorlander daar zijn winkel en ook Voorwinden had daar een pand. De afgelopen eeuw zijn veel foto’s gemaakt van de Kildijk en het Ouwe Veer. Gelukkig is een groot deel bewaard gebleven.

De data van de fotopresentaties zijn: Zaterdagmorgen 7 juli ( 's Gravendeel en het "Ouwe Veer" en de Kildijk). Zaterdagmorgen 4 augustus ('s Gravendeel en de brandweer), Zaterdag 1 september ('s Gravendeel en de Molendijk), Zaterdag 6 oktober ('s Gravendeel en sportverenigingen), Zaterdag 3 november ( 's Gravendeel en de Rijkestraat met haar bewoners), Zaterdag 1 december ('s Gravendeel en de winter). Op alle genoemde zaterdagen draait de foto-presentatie van 9.30h - 12.00h.

Geertje Wiersma