Joods leven in de Hoeksche Waard

Rotterdam krijgt een monument dat de transporten herdenkt waarmee tijdens de tweede wereldoorlog Joodse kinderen naar concentratiekampen zijn afgevoerd. Het monument van architect Wim Quist zal begin 2013 worden geplaatst aan de Stieltjesstraat op de Kop van Zuid. Vanuit een loods op het Stieltjesplein werden 15.000 Joden uit de regio Rotterdam naar Auschwitz en Sobibor vervoerd. Onder hen waren ook veel inwoners van de Hoeksche Waard.   

Het verleden van de Joodse gemeenschap in de Hoeksche Waard is beschreven door meerdere auteurs, onder wie Alie van den Berg. Van den Berg is beheerder van het historisch informatiepunt van de Historische Vereniging Oud-Beijerland in de Bibliotheek Hoeksche Waard. Zij deed onderzoek naar de Joodse gemeenschap in Oud-Beijerland en onderzocht diverse Joodse begraafplaatsen. Van den Berg zocht de familiegeschiedenis en genealogie bij de grafstenen.

In Oud-Beijerland wordt al rond 1800 geschreven over een synagoge en in 1790 koopt men grond voor een begraafplaats. In Numansdorp woonde in de tweede helft van de negentiende eeuw een twintigtal joden, die een gezamenlijke synagoge hadden. Ook in ’s Gravendeel en Puttershoek was een Joodse gemeenschap. In het dorp Mijnsheerenland verbleef in de herfst van 1939 een groepje kinderen van de jeugd-aliya uit Duitsland. In de tweede wereldoorlog werd vrijwel de gehele Joodse gemeenschap van de Hoeksche Waard afgevoerd en vermoord.

Alie van den Berg schreef een tweetal boeken over de Joodse gemeenschap in Oud-Beijerland. Ook over de  Joodse bevolking in andere dorpen in de Hoeksche Waard is na de oorlog geschreven. Boeken rond dit thema zijn verkrijgbaar in Bibliotheek Hoeksche Waard. Een manier om de lokale herinnering levend te houden.

Geertje Wiersma

Mooie bibliotheken in een prachtige ambiance

Gastblog Marja Visscher

Al mijn hele leven houd ik van bibliotheken die duizenden titels herbergen in prachtige banden. Waar stilte, wijsheid, inzicht en avontuur op honderden planken bijeen zijn gebracht. De plaats waar je vragen werden beantwoord en je leven rijker maakte. Waar het zo speciaal ruikt, de lucht van de liefde voor het papieren boek. Alleen de woorden al, wie had ooit kunnen denken dat je wanneer je over een boek spreekt het over een papieren boek hebt. Want zijn er dan nog andere boeken? Jawel, de tijden zijn veranderd en zullen nog drastischer veranderen. De romantiek van het papieren boek is nu al verdwenen, al leest nog maar één procent digitaal. Mijn liefde voor het (papieren)boek en voor de bibliotheek in het algemeen waren een aantal jaren geleden aanleiding om toe te treden tot de Raad van Toezicht Bibliotheek Hoeksche Waard. Gisterenavond vergadering gehad en het meerjarenplan en projectplan voor de toekomst doorgenomen. Natuurlijk, het is geschoeid op de hedendaagse ontwikkelingen, een mens moet daar in mee anders kan ik beter uit de Raad stappen. Maar het doet diep in mijn hart pijn. Drastische bezuinigingen, waar overigens door de directeur, Marieke Montenarie, op voortreffelijke wijze mee is omgegaan. Maar juist die bezuinigingen brengen activiteiten voort die zo ver afstaan van het beeld dat ik heb van een mooie bibliotheek. Het is 'roeien met de riemen die je hebt' en dat doet de Bibliotheek Hoeksche Waard prima. Krimp, binnen een eigentijds concept en de moeite nemen daar de mensen weer eigen mee te maken. Maar het visioen dat er in de toekomst alleen nog via de computer thuis een boek kan worden besteld. Dat er dan ergens in de Hoeksche Waard een loods of gebouw staat waar de gehele voorraad boeken staat opgeslagen. Waar één man of vrouw in een auto de bestelde boeken ophaalt en die net als het stoomgoed en de pakjes van TNT naar een bepaald punt in de supermarkt brengt waar je je boek kunt ophalen. Het is er nog niet, maar gaat het wel worden. Voor mij een boze droom die ver afstaat van een bibliotheek zoals ik die in gedachte heb. Geen Google, geen Wikipedia, geen e-reader, maar gewoon een laddertje op om wijsheid en inzicht van de plank te halen, om in stilte aan een leestafel te genieten van het mooie papier, de prachtige letter, de lay-out en de bijzondere bindwijze. Een notitie maken van het gezochte, om dat later in het boek dat ik aan het schrijven ben te verwerken. Een papierenboek! Want ik blijf ze schrijven, papieren boeken. Vanmiddag, onderbreek ik het schrijven en ga ik naar de feestelijke heropening van de bibliotheek Numansdorp. Zal dan weer voor even de knop omzetten, want niemand kan mij beletten om te dromen van hoge, statige kasten met trapjes, de doodse stilte en de lucht van weleer....

Bas van der Heiden schrijft opnieuw prachtig boek over de RTM: met 200 foto’s

Zojuist verscheen bij uitgeverij Deboektant Klaaswaal wederom een schitterende uitgave over de geschiedenis van de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij, kortweg de RTM genoemd. Aan de hand van maar liefst rond de 200, veelal nog nooit eerder gepubliceerde, foto’s neemt Bas van der Heiden zijn lezers mee op reis door de 100-jarige geschiedenis van de RTM, die duurde van 1878 tot 1978. Niet alleen de stoomtram komt aan bod ook de voorloper, de paardentram, de veerdiensten en het latere busvervoer op de eilanden heeft een plaats gekregen in deze uitgave op A4 formaat.

Op 15 augustus 1878 werd bij een openbare aanbesteding, door de gemeente Rotterdam voor de aanleg en exploitatie van tramwegen op de rechter Maasoever, de concessie verworven door een zekere W.D. van Mourik Dzn en K.B.J. de Bruijn, respectievelijk woonachtig te Drumpt en Tiel. Beide personen brachten deze concessie in nadat bij het passeren van de notariële akte de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij op 12 november 1878 werd opgericht. Op 1 juni 1879 werd de eerste paardentramlijn in Rotterdam geopend. Successievelijk werden nieuwe paardentramlijnen in exploitatie genomen, inclusief een stoomtramlijn naar Schiedam. Op 7 april 1904 wordt de exploitatie van deze lijnen overgedragen aan de nieuw opgerichte Rotterdamsche Elektrische Tramweg Maatschappij. Vanaf 1898 gaat de RTM haar activiteiten verleggen in stoomtram- en veerdiensten en in een later tijdbestek autobusdiensten, op en tussen de eilanden ten zuiden van Rotterdam. Qua bedrijfsvoering waren er 2 afdelingen met daarin ondergebracht 4 groepen. Afdeling I behelsde de groepen Hoeksche Waard en Zeeland; afdeling II de groepen Voorne & Putten en Flakkee. In 1942 werd de eerste tramlijn opgebroken: Middeldijk – Zwijndrecht. Na de Ramp in 1953 verdwenen de tramdiensten in de groep Zeeland. De tramdiensten in de groepen Hoeksche Waard en Flakkee verdwenen in 1956/1957. De eerste tramlijn in de groep Voorne & Putten, die door de autobus werd overgenomen, was die naar Oostvoorne op donderdag 23 september 1965. De laatste tram reed op maandag 14 februari 1966 tussen Spijkenisse en Hellevoetsluis.Tussen de eilanden onderhield de RTM veerdiensten, die een schakel vormden tussen de tramdiensten. De veerdienst Numansdorp – Haven – Zijpe v.v. verdween in 1964; in januari 1966 gevolgd door de veerdienst naar Willemstad. Door de gevolgen van de bouw van de bruggen en dammen ingevolge van de Deltawerken, werd op zaterdag 14 augustus 1971 de veerdienst Hellevoetsluis – Middelharnis Haven v.v. stilgelegd. Vanaf 1923 ging de RTM met autobussen rijden, die plaatsen bedienden waar de tram niet reed. Deze busdiensten sloten aan op de komende en gaande trams. Nadat de tramdiensten in de verschillende groepen langzaam maar zeker verdwenen, werd de taak van de autobus bij de RTM steeds belangrijker. Naast de reguliere autobusdiensten werden sneldiensten ingelegd. Nieuwe busstations werden gebouwd, met nieuwe autobusdiensten. Vanaf medio 1966 ging de RTM zich bezig houden met toeristenbootdiensten, waarvoor een drie-tal moderne motorschepen werden gebouwd en één motorschip daartoe verbouwd. Busdiensten gaven aansluiting op deze bootdiensten, die veel belangstelling trokken.

De uitgave is te koop bij de boekwinkel en via de webwinkel www.deboektant.nl  voor de prijs van  € 29,95. Het boek (ISBN 978-90-5534-280-8) op A4 formaat bevat naast ongeveer 200 foto’s ook afbeeldingen van tramkaartjes, aandelen en dienstregelingen. Bijzonder zijn ook de opgenomen oprichtingsakte en Koninklijke Goedkeuring waarvan de originele documenten in het bezit zijn van de Klaaswaalse auteur Bas van der Heiden.

Tekst en foto: Marja Visscher

Gewoon Gerda

   



Het gezellige, intieme zaaltje van de Elzentuin in Oud-Beijerland puilde afgelopen zaterdag uit. Het waren allemaal genodigden, het meest dames, die het heugelijke feit bijwoonde dat de uitgever van de schrijfster Gerda van Wageningen haar 100ste boek presenteerde. Zoals gezegd veel dames, want Gerda’s sociale leven draait vooral om haar vriendinnen, waar ik er één van ben. Wat wij als vriendinnen die middag gemeen hadden was, dat wij haar al die loftuitingen zo van harte gunde. Monique Boltje, hoofdredacteur bij Uitgeverij Kok had alles uit de kast gehaald om Gerda een prachtig eerbetoon te schenken. Niet alleen haar honderdste boek werd gepresenteerd, maar ook kreeg zij een heus glossy die de titel ‘Gewoon Gerda’ meekreeg, dit ter onderscheid van de reeds gepubliceerde ‘Gerda’ van toenmalig Minister Gerda Verburg. Onder het genot van een heerlijke, uitgebreide High Tea luisterden wij naar de toespraakjes. Naar die van haar uitgever, maar ook naar de van de burgemeester van Oud-Beijerland, Klaas Tigelaar.


Uit handen van de burgemeester ontving Gerda namelijk de gemeentelijke erepenning. Haar betekenis en verdiensten voor de samenleving op cultureel gebied, vanwege haar vele romans, waarin de historie van de streek en Oud-Beijerland zo treffend naar voren komt, waren voor het college van burgemeester en wethouders reden om de erepenning toe te kennen. Dat betekent dat de naam van Gerda van Wageningen wordt bijgeschreven in het officiële ‘Ereboek der gemeente Oud-Beijerland, vermeldende de door het gemeentebestuur toegekende onderscheidingen’. Het is overigens niet haar eerste onderscheiding. Op 27 januari 2005 werd zij ter gelegenheid van haar 25-jarig schrijversjubileum (en de presentatie van haar 77e roman) benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.


Gerda van Wageningen (65 jaar) schreef in 1979 haar eerste roman. Sindsdien verschijnen jaarlijks een aantal nieuwe romans van haar hand en worden meerdere titels in omnibussen herdrukt. Haar werk verscheen tot dusver in vele boekuitgaven, met veelzeggende titels als: ‘Rijpend geluk’, ‘Liefde moet groeien’, ‘Oogst van geluk’, ‘Liefdesbloesem’, ‘Zomer van geluk’, ‘Erfenis van de liefde’, ‘Het ware geluk’, ‘Het warme vuur van het geluk’, ‘En toch keert het geluk terug’, ‘Zoeken naar geluk’, ‘Morgen komt het geluk’, ‘Venster naar geluk’, et cetera.
In totaal zijn er tussen de één en anderhalf miljoen boeken van haar verkocht, terwijl in de bibliotheek haar boeken per jaar ruim een miljoen keer worden uitgeleend. Daardoor staat zij de laatste jaren onafgebroken in de Top 5 van de meest uitgeleende auteurs. Een groot deel van haar oeuvre bestaat uit historische romans, die zich afspelen in de tweede helft van de 19e eeuw op Schouwen-Duiveland en in de Hoeksche Waard.


Haar honderdste boek, Onrustig hart, gaat over de suikerfabriek die in 1902 in Oud-Beijerland werd gebouwd. Over de overlast, maar ook over de arbeidskansen die de fabriek met zich mee bracht. Ik mag wel een beetje uit de school klappen als ik zeg dat momenteel na die honderdste alweer drie romans liggen te wachten om gedrukt te worden. Gerda is ontzettend gedisciplineerd. Zij staat ’s ochtends om zes uur op, neemt een douche, laat haar hondje uit, ontbijt en gaat dan zo rond half acht naar haar werkkamer om vervolgens flink wat weg te rammelen op haar toetsenbord. Onlangs vertelde zij nog dat ze al menig toetsenbord versleten heeft omdat blijkbaar door haar stevige aanslag de letters vervagen. Als vriendinnen weten wij dat we haar in de ochtend niet moeten storen, pas zo rond 12.00 uur wanneer haar maag begint te rammelen komt de rest van de wereld weer in beeld. Dan maakt ze afspraken met haar vriendinnen om te gaan lunchen, te golfen of te vogelen. Wij lunchen samen geregeld en bij mooi weer plakken we daar een wandeling achteraan. Het is een feestje om met haar de natuur in te trekken, want Gerda weet ontzettend veel van de vogels en de natuur. Zij heeft prachtige dure kijkers waarbij je de door de lepelaars gevangen visjes zo het keelgat in ziet glijden.

Gerda van Wageningen doet veel onderzoeken in archieven en documentatiecentra en leest ter voorbereiding voor een boek daarnaast standaardwerken uit de periode aarover zij wil gaan schrijven. Daarnaast sprak zij in de jaren tachtig veel met ouderen die rond 1900 het levenslicht zagen. Ook voor haar trilogieën over verpleegsters, dokters en reders uit die periode pleegde zij gedegen research en sprak zij met gepensioneerden over hun beroep en werkwijze.Daarnaast schrijft zij regelmatig thematische romans over onder meer anorexia en faalangst. Kortom: met haar uitgaven bereikt zij alle lagen van de bevolking.


Gerda van Wageningen zag het levenslicht op 4 oktober 1946 in Zwijndrecht en stamt uit een geslacht van boeren en schippers. Zij is moeder van twee zoons, heeft een groot deel van haar leven in Klaaswaal gewoond, maar is sinds enige jaren inwoner van Oud-Beijerland. Naast het schrijven van boeken is geschiedenis haar grote hobby (overigens een bijzonder prettige bijkomstigheid bij het schrijven van historische streekromans).


Na optredens van een delegatie van het Pop-Up koor uit Oud-Beijerland en een kleine lezing van Pieter Jan in ’t Veld van de Historische Vereniging Oud-Beijerland over de voormalige Suikerfabriek, het onderwerp van haar 100ste roman, kregen de genodigden allemaal naast de glossy Gerda, de honderdste uitgave ‘Onrustig hart’ mee. Het resultaat was dat er een dikke file naast haar stoel ontstond voor een aardig woord en een handtekening voor in het boek. Voor Gerda is het de komende week nog niet rustig, ze zal nog in een koffietijd programma op televisie te zien zijn, ook Hart van Nederland op SBS6 zal aandacht aan haar schenken. Verder zit ze bij Pauw en Witteman op de reservebank. De meeste kranten zoals de Volkskrant, AD/RD schreven al vooraf en de Telegraaf zal later met een artikel komen. Kortom, nog even geen tijd om terug te keren naar haar rustige werkkamer, waar ze eigenlijk meer naar verlangd dan, zoals zij het zo mooi zegt ‘al dat gedoe’. Volgende week dan keert de rust terug en gaan we samen via de de Stichting Samenleving Oud-Beijerland een reisje maken naar Assen waar de grote China tentoonstelling plaatsvindt. ‘Tot Assen’, zei ze bij het afscheid tussen twee handtekeningen in. Ik zag de twinteling in haar ogen, want een schrijfster die zo gedisciplineerd vooruit werkt, kan zo’n dagje uit wel lijden en wellicht vinden we ooit nog eens iets terug in haar werk over een bezoek aan de tentoonstelling over die bijzondere Chinese Gouden Eeuw.

Tekst & fotografie Marja Visscher
 http://dorpsspot.blogspot.com/

Napoleon in de Hoeksche Waard

Een historische activiteit in de bibliotheek die boven aan mijn lijstje staat: een lezing, presentatie en tentoonstelling over Napoleon in de Hoeksche Waard.  In 1811 heeft de Franse keizer ons land bezocht en dat heeft op talloze plaatsen leuke en bizarre anekdotes opgeleverd. Zoals in Dordt, waar Napoleon geheel onverwacht op een onchristelijk uur zijn opwachting maakte. De Dordtse autoriteiten lagen waarschijnlijk nog op één oor toen het jacht van Napoleon op zaterdagochtend 5 oktober tussen zes en zeven uur arriveerde bij het Groothoofd. De Franse keizer stapte ter plekke over in een sloep en liet zich naar de Voorstraatshaven roeien. Daar ontmoette hij de in allerijl toegesnelde notabelen, die zich uitputten in verontschuldigingen. Het werd de Dordtenaren overigens niet al te zwaar aangerekend. De keizer zou hebben verklaard dat het zijn eigen schuld was dat hij "zulk een dwaas uur" had uitgekozen voor zijn bezoek. Misschien is de Keizer bij zijn bezoek aan Holland ook door de Hoeksche Waard is gereisd. Immers, sinds de middeleeuwen liep hier een belangrijke route van Holland naar de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk. Het traject liep over de Keizersdijk. Johan Willem Friso (verdronken bij Strijen Sas) volgde dit traject, net als Mozart, die over de Keizersdijk door de Hoeksche Waard reisde. En ook van Napoleon Bonaparte wordt vermeld dat hij ons eiland aandeed.  Beslist een aansprekend onderwerp dat de aandacht van een groot publiek verdient.
Geertje Wiersma

Het gewone leven

Dit jaar hebben alle Hoeksche Waarders via het rondreizend verhalenkabinet, de kans gekregen om hun verhaal via internet voor de eeuwigheid te behouden. Heel wat kleine geschiedenissen zijn op deze manier opgetekend. Ze zijn te vinden op www.gister.nl. Eén van de leukste verhalen is een herinnering uit de jaren dertig. Over de schooltijd van de nu vijfentachtig jarige Truus Nooteboom uit klaaswaal.  Zij tekende de volgende herinnering op:
Ik ging met zes jaar naar CBS Eben Haezer in Klaaswaal. Ik woonde op de Bommelskousedijk 495. In de winter moesten we met onze klompen naar school. Als er sneeuw lag moesten we om de vijftien meter brokken sneeuw van onze klompen halen. Normaal gesproken was het een half uur; met sneeuw duurde het langer. School begon om 9.00 uur. We gingen normaal gesproken om 8.00 uur weg met een groepje van vier. In de zomer ging de school om half vier uit. Onderweg kwamen we vaak de kaasboer tegen met paard en wagen. We liepen dan harder en waren eerder thuis omdat we in het tempo van de wagen liepen. Op 14 maart 1938 werd ik dertien jaar en 8 mei werkte ik al op het land. Fruit plukken, sorteren en verpakken bij Jacob Vos in het Volgerland. Van 's morgens vijven tot half zes 's avonds. 's Middags warm eten en dan 's avonds nog op het land van mijn vader, Klaas van der Linden, bonen en aardbeien plukken afhankelijk van het seizoen. 
Een gewone herinnering aan het gewone dagelijks leven van een gewoon meisje in een gewoon boerendorp. Inmiddels lijkt het een verhaal uit een andere wereld die mijlenver afstaat van het gewone dagelijks leven van onze gewone jeugd. Bijna bizar hoe snel onze samenleving veranderd is!

Mirjam Groen en Geertje Wiersma

Verre voorouders en kostbare boeken

In de bibliotheek is er van alles te vinden over geschiedenis. En het is dichterbij dan je denkt. Gewoon in je eigen familie. Duik in de geschiedenis en vind je eigen voorouders. Hoe pak je dat aan? In vestiging s gravendeel is een workshop stamboomonderzoek voor beginners. Je krijgt tips en trucs en je maakt kennis met de bronnen die je daarvoor moet raadplegen. In samenwerking met historische vereniging land van Strijen en de historische vereniging in ’s Gravendeel. Donderdag 27 oktober 15.00 uur tot 17.00 uur in bibliotheek Hoeksche Waard vestiging ’s Gravendeel – Smidsweg 42 - 3295 BV  - De toegang is gratis.

In een van de andere vestigingen van de bibliotheek kan je oude boeken laten taxeren. Onder de titel stof op je kaft. Heb je nog mooie – zeldzame? – oude boeken in huis? Drs. J. Coenraads, een ervaren taxateur en veilingmeester, kijkt wat ze waard zijn. Coenraads is gespecialiseerd in antiquarische boekwerken en liefhebber van oude boeken. Wie weet vind je een fortuin onder het stof! Zaterdag 29 oktober 10.00 uur tot 11.30 uur in bibliotheek Hoeksche Waard vestiging Puttershoek – Narvikstraat 1 - 3297 AM. De toegang is gratis.

De eerste tien bezoekers die reageren op dit blog krijgen twee gratis toegangskaarten voor het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. De kaarten zijn geldig tot 31 -12- 2011!

Zo zie je maar weer: de geschiedenis ligt op straat. Gewoon in je eigen dorp, om de hoek, bij wijs van spreken.....

Geertje Wiersma