Kunnen wij de geschiedenis echt kennen?

Is er één historische waarheid en kunnen wij die werkelijkheidsgetrouw verbeelden in het heden? Een vraag die historici al bezighoudt sinds mensenheugenis. Dat deze vraag nooit bevredigend beantwoord is, zegt waarschijnlijk al genoeg. Niet voor niets had de geschiedenis bij de oude Grieken een eigen muze: Kleio. Geschiedenis was geen wetenschap, maar gewoon één der schone kunsten.   

In mei 2012 verscheen de nieuwe roman van Nelleke Noordervliet, Vrij man. Deze historische roman gaat over arts en jurist Menno Molenaar, die na de vroege dood van zijn vader het genadebrood van zijn Rotterdamse koopmansfamilie eet. De schrijfster maakt zelf deel uit van haar verhaal: zij wandelt met Molenaar door zijn verleden en schrijft zijn geschiedenis, die een vertekening is van de echte geschiedenis. Kan zij het verleden echt kennen, echt begrijpen?

De schrijfster en haar fictieve hoofdpersonage ontmoeten elkaar in New York. Ze zijn Rotterdammers die gestudeerd hebben in Leiden. Terug in Nederland volgt een tocht langs de plaatsen waar Menno heeft gewoond en geleefd. Via Menno schrijft Noordervliet over het leven in de Gouden Eeuw, de sociaal-maatschappelijke omstandigheden, de gespannen politieke situatie en de veranderingen in het denken over wetenschap en religie. Menno komt in aanraking met de kring rond Spinoza. Door diens ideeën raakt hij los van het geloof. Hij wordt gedwongen bij Johan de Witt te spioneren voor de Engelsen. Na een gewelddaad vlucht hij naar New York.

De schrijfster is zelf een van de personages in de roman. In haar visie dragen historische figuren evenveel bij tot de verbeelding van de geschiedenis als bedachte personages.

Op 4 september (van 15:00 tot 17:00 uur) treedt Nelleke Noordervliet op in de grote tent op het Bram Rozafestival op ’t gors aan de Spuidijk bij Molen de Swaen (Spuidijk 29, 3264 Nieuw Beijerland). Toegang: voor niet-leden € 12,50, voor leden € 10,00. Vooraf aanmelden is zeer gewenst. Vol is vol. Kaarten reserveren via www.debhw.nl of aan de balie van de bibliotheek.

Geertje Wiersma

What is in a name?

What is in a name?
Hoe komt de Hoeksche Waard eigenlijk aan haar naam? Ik heb me dat vaak afgevraagd. Misschien van de Hoeksche en Kabeljauwsche twisten? Of misschien  omdat het eiland in een uithoek lag? Een simpele vraag. Waarop het antwoord simpel te vinden is. Google en wikipedia geven het antwoord met als belangrijkste bronvermelding:  Willem van der Ham, De Grote Waard, geschiedenis van een Hollands landschap (Rotterdam 2003).

Ik cıteer: De huidige Hoeksche Waard ontstond na 1421 toen de Sint Elisabethsvloed het gebied overstroomde en de waterlopen in het deltagebied drastisch veranderde. Daarvoor hoorde het oostelijk deel bij de Groote of Hollandsche Waard, en het westelijk deel bij het voormalige eiland Putten. Na deze overstroming waren alleen de polders Munnikenland en Sint Anthoniepolder en enkele dijken nog over. In de Sint Anthoniepolder staat nog een kerkje dat tussen 1300 en 1400 is gebouwd. De naam Hoeksche Waard is afgeleid van de ambachtsheerlijkheid Hoecke, het tegenwoordige Puttershoek.
De bedijking van de Hoeksche Waard vond in hoofdzaak plaats tussen 1538 en 1653. De Hoeksche Waard bestaat uit ongeveer zestig polders. Er is een vijftal ringpolders; de Sint Anthoniepolder (1357), de Munnikenpolder (1411), de Heinenoordse polder (1437), de polder Oud Korendijk (1439), en de polder Oud-Piershil (1524). Alle andere polders zijn op deze oude polders aangehaakt. De Eendrachtspolder uit 1653 was de laatste grote polder die werd bedijkt. In de eeuwen daarna werden alleen nog smalle stroken land bedijkt, voornamelijk langs het Haringvliet en het Hollands Diep. Bijna alle dijken zijn nog aanwezig in het landschap van de Hoeksche Waard.
Geertje Wıersma

Het Ouwe Veer en de Kildijk
De historische vereniging in 's Gravendeel verzorgt iedere eerste zaterdag van de maand een nieuwe fotopresentatie met unieke oude foto's van het dorp op een groot scherm in de bibliotheek. Elke maand komt een ander thema aan de orde. Het eerste thema is het Ouwe Veer en de Kildijk.

De Kildijk is een van de oudere locaties in het dorp. Het Oude Veer en de Kildijk, zijn onderdeel van de polder het Landigje Bevershoek. En die polder is in de eerste helft van de 17e eeuw ingepolderd. Het dorp 's Gravendeel is al eerder – in de zestiende eeuw - ontstaan rond De Heul. Straatnamen als Kerkstraat, Voorstraat, Langestraat, Rijkestraat en Smidsweg waren in het begin van de 17e eeuw al bekend. De Kildijk en het Oude Veer kwamen daar in de loop van de zeventiende eeuw bij.
Het Oude Veer was vooral van belang omdat daar vroeger het Recht- en Raadhuis van 's Gravendeel stond en al het doorgaande verkeer naar Dordrecht passeerde. Ook waren er winkels gevestigd. Zo had Noorlander daar zijn winkel en ook Voorwinden had daar een pand. De afgelopen eeuw zijn veel foto’s gemaakt van de Kildijk en het Ouwe Veer. Gelukkig is een groot deel bewaard gebleven.

De data van de fotopresentaties zijn: Zaterdagmorgen 7 juli ( 's Gravendeel en het "Ouwe Veer" en de Kildijk). Zaterdagmorgen 4 augustus ('s Gravendeel en de brandweer), Zaterdag 1 september ('s Gravendeel en de Molendijk), Zaterdag 6 oktober ('s Gravendeel en sportverenigingen), Zaterdag 3 november ( 's Gravendeel en de Rijkestraat met haar bewoners), Zaterdag 1 december ('s Gravendeel en de winter). Op alle genoemde zaterdagen draait de foto-presentatie van 9.30h - 12.00h.

Geertje Wiersma

Glasmysterie

Dertig jaar geleden werd in de Kerkstraat in Strijen, bij de uitbreiding van het gemeentehuis, een unieke vondst gedaan. Onder meer onbeschadigd Venetiaanse glaswerk uit de vijftiende eeuw en het zogenaamde Waldglas. Maar ook ander vondstmateriaal, zoals gebruiksaardewerk van 1350 tot 1900 en leren voorwerpen als schoenen en messcheden uit de eerste helft van de veertiende eeuw. Glas van vóór 1550 is zeldzaam. Vooral omdat het in deze periode vrij weinig voorkwam als gebruiksgoed. Alleen de allerrijksten konden zich dit permitteren. In feite roept de vondst veel vragen op. Wie waren die puissant rijke mensen in de Hoeksche Waard die dit glas in hun bezit hadden? Waren het bestuurders? Graven of schepenen en schouten? Was Strijen een welvarende gemeenschap? Hoe lang wonen er al mensen op deze plek? Het blijft een mysterie. Het opzienbarende glaswerk is permanent tentoongesteld in museum Land van Strijen. Geertje Wiersma

Joods leven in de Hoeksche Waard

Rotterdam krijgt een monument dat de transporten herdenkt waarmee tijdens de tweede wereldoorlog Joodse kinderen naar concentratiekampen zijn afgevoerd. Het monument van architect Wim Quist zal begin 2013 worden geplaatst aan de Stieltjesstraat op de Kop van Zuid. Vanuit een loods op het Stieltjesplein werden 15.000 Joden uit de regio Rotterdam naar Auschwitz en Sobibor vervoerd. Onder hen waren ook veel inwoners van de Hoeksche Waard.   

Het verleden van de Joodse gemeenschap in de Hoeksche Waard is beschreven door meerdere auteurs, onder wie Alie van den Berg. Van den Berg is beheerder van het historisch informatiepunt van de Historische Vereniging Oud-Beijerland in de Bibliotheek Hoeksche Waard. Zij deed onderzoek naar de Joodse gemeenschap in Oud-Beijerland en onderzocht diverse Joodse begraafplaatsen. Van den Berg zocht de familiegeschiedenis en genealogie bij de grafstenen.

In Oud-Beijerland wordt al rond 1800 geschreven over een synagoge en in 1790 koopt men grond voor een begraafplaats. In Numansdorp woonde in de tweede helft van de negentiende eeuw een twintigtal joden, die een gezamenlijke synagoge hadden. Ook in ’s Gravendeel en Puttershoek was een Joodse gemeenschap. In het dorp Mijnsheerenland verbleef in de herfst van 1939 een groepje kinderen van de jeugd-aliya uit Duitsland. In de tweede wereldoorlog werd vrijwel de gehele Joodse gemeenschap van de Hoeksche Waard afgevoerd en vermoord.

Alie van den Berg schreef een tweetal boeken over de Joodse gemeenschap in Oud-Beijerland. Ook over de  Joodse bevolking in andere dorpen in de Hoeksche Waard is na de oorlog geschreven. Boeken rond dit thema zijn verkrijgbaar in Bibliotheek Hoeksche Waard. Een manier om de lokale herinnering levend te houden.

Geertje Wiersma

Mooie bibliotheken in een prachtige ambiance

Gastblog Marja Visscher

Al mijn hele leven houd ik van bibliotheken die duizenden titels herbergen in prachtige banden. Waar stilte, wijsheid, inzicht en avontuur op honderden planken bijeen zijn gebracht. De plaats waar je vragen werden beantwoord en je leven rijker maakte. Waar het zo speciaal ruikt, de lucht van de liefde voor het papieren boek. Alleen de woorden al, wie had ooit kunnen denken dat je wanneer je over een boek spreekt het over een papieren boek hebt. Want zijn er dan nog andere boeken? Jawel, de tijden zijn veranderd en zullen nog drastischer veranderen. De romantiek van het papieren boek is nu al verdwenen, al leest nog maar één procent digitaal. Mijn liefde voor het (papieren)boek en voor de bibliotheek in het algemeen waren een aantal jaren geleden aanleiding om toe te treden tot de Raad van Toezicht Bibliotheek Hoeksche Waard. Gisterenavond vergadering gehad en het meerjarenplan en projectplan voor de toekomst doorgenomen. Natuurlijk, het is geschoeid op de hedendaagse ontwikkelingen, een mens moet daar in mee anders kan ik beter uit de Raad stappen. Maar het doet diep in mijn hart pijn. Drastische bezuinigingen, waar overigens door de directeur, Marieke Montenarie, op voortreffelijke wijze mee is omgegaan. Maar juist die bezuinigingen brengen activiteiten voort die zo ver afstaan van het beeld dat ik heb van een mooie bibliotheek. Het is 'roeien met de riemen die je hebt' en dat doet de Bibliotheek Hoeksche Waard prima. Krimp, binnen een eigentijds concept en de moeite nemen daar de mensen weer eigen mee te maken. Maar het visioen dat er in de toekomst alleen nog via de computer thuis een boek kan worden besteld. Dat er dan ergens in de Hoeksche Waard een loods of gebouw staat waar de gehele voorraad boeken staat opgeslagen. Waar één man of vrouw in een auto de bestelde boeken ophaalt en die net als het stoomgoed en de pakjes van TNT naar een bepaald punt in de supermarkt brengt waar je je boek kunt ophalen. Het is er nog niet, maar gaat het wel worden. Voor mij een boze droom die ver afstaat van een bibliotheek zoals ik die in gedachte heb. Geen Google, geen Wikipedia, geen e-reader, maar gewoon een laddertje op om wijsheid en inzicht van de plank te halen, om in stilte aan een leestafel te genieten van het mooie papier, de prachtige letter, de lay-out en de bijzondere bindwijze. Een notitie maken van het gezochte, om dat later in het boek dat ik aan het schrijven ben te verwerken. Een papierenboek! Want ik blijf ze schrijven, papieren boeken. Vanmiddag, onderbreek ik het schrijven en ga ik naar de feestelijke heropening van de bibliotheek Numansdorp. Zal dan weer voor even de knop omzetten, want niemand kan mij beletten om te dromen van hoge, statige kasten met trapjes, de doodse stilte en de lucht van weleer....

Bas van der Heiden schrijft opnieuw prachtig boek over de RTM: met 200 foto’s

Zojuist verscheen bij uitgeverij Deboektant Klaaswaal wederom een schitterende uitgave over de geschiedenis van de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij, kortweg de RTM genoemd. Aan de hand van maar liefst rond de 200, veelal nog nooit eerder gepubliceerde, foto’s neemt Bas van der Heiden zijn lezers mee op reis door de 100-jarige geschiedenis van de RTM, die duurde van 1878 tot 1978. Niet alleen de stoomtram komt aan bod ook de voorloper, de paardentram, de veerdiensten en het latere busvervoer op de eilanden heeft een plaats gekregen in deze uitgave op A4 formaat.

Op 15 augustus 1878 werd bij een openbare aanbesteding, door de gemeente Rotterdam voor de aanleg en exploitatie van tramwegen op de rechter Maasoever, de concessie verworven door een zekere W.D. van Mourik Dzn en K.B.J. de Bruijn, respectievelijk woonachtig te Drumpt en Tiel. Beide personen brachten deze concessie in nadat bij het passeren van de notariële akte de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij op 12 november 1878 werd opgericht. Op 1 juni 1879 werd de eerste paardentramlijn in Rotterdam geopend. Successievelijk werden nieuwe paardentramlijnen in exploitatie genomen, inclusief een stoomtramlijn naar Schiedam. Op 7 april 1904 wordt de exploitatie van deze lijnen overgedragen aan de nieuw opgerichte Rotterdamsche Elektrische Tramweg Maatschappij. Vanaf 1898 gaat de RTM haar activiteiten verleggen in stoomtram- en veerdiensten en in een later tijdbestek autobusdiensten, op en tussen de eilanden ten zuiden van Rotterdam. Qua bedrijfsvoering waren er 2 afdelingen met daarin ondergebracht 4 groepen. Afdeling I behelsde de groepen Hoeksche Waard en Zeeland; afdeling II de groepen Voorne & Putten en Flakkee. In 1942 werd de eerste tramlijn opgebroken: Middeldijk – Zwijndrecht. Na de Ramp in 1953 verdwenen de tramdiensten in de groep Zeeland. De tramdiensten in de groepen Hoeksche Waard en Flakkee verdwenen in 1956/1957. De eerste tramlijn in de groep Voorne & Putten, die door de autobus werd overgenomen, was die naar Oostvoorne op donderdag 23 september 1965. De laatste tram reed op maandag 14 februari 1966 tussen Spijkenisse en Hellevoetsluis.Tussen de eilanden onderhield de RTM veerdiensten, die een schakel vormden tussen de tramdiensten. De veerdienst Numansdorp – Haven – Zijpe v.v. verdween in 1964; in januari 1966 gevolgd door de veerdienst naar Willemstad. Door de gevolgen van de bouw van de bruggen en dammen ingevolge van de Deltawerken, werd op zaterdag 14 augustus 1971 de veerdienst Hellevoetsluis – Middelharnis Haven v.v. stilgelegd. Vanaf 1923 ging de RTM met autobussen rijden, die plaatsen bedienden waar de tram niet reed. Deze busdiensten sloten aan op de komende en gaande trams. Nadat de tramdiensten in de verschillende groepen langzaam maar zeker verdwenen, werd de taak van de autobus bij de RTM steeds belangrijker. Naast de reguliere autobusdiensten werden sneldiensten ingelegd. Nieuwe busstations werden gebouwd, met nieuwe autobusdiensten. Vanaf medio 1966 ging de RTM zich bezig houden met toeristenbootdiensten, waarvoor een drie-tal moderne motorschepen werden gebouwd en één motorschip daartoe verbouwd. Busdiensten gaven aansluiting op deze bootdiensten, die veel belangstelling trokken.

De uitgave is te koop bij de boekwinkel en via de webwinkel www.deboektant.nl  voor de prijs van  € 29,95. Het boek (ISBN 978-90-5534-280-8) op A4 formaat bevat naast ongeveer 200 foto’s ook afbeeldingen van tramkaartjes, aandelen en dienstregelingen. Bijzonder zijn ook de opgenomen oprichtingsakte en Koninklijke Goedkeuring waarvan de originele documenten in het bezit zijn van de Klaaswaalse auteur Bas van der Heiden.

Tekst en foto: Marja Visscher